Осенний праздник урожая «Сөмбелә бәйрәме»

Сценарий праздника для детей старшей группы

 

Цель праздника:

Расширять кругозор детей о традициях, обычаях татарского народа, знакомить детей с татарским народным праздником «Сөмбелә» (Праздник урожая);

Воспитывать любовь и уважение к татарскому языку и татарской культуре;

Развивать творческие способности детей в создании художественного образа, используя игровые и танцевальные импровизации.

 

Ход праздника

Ведущий: Ни арада жәй үтте,

Матур көз килеп җитте.

Шатлык тулы бу бәйрәмне

Балалар куптән көтте.

Здравствуйте, ребята и гости нашего праздника!

Кадерле балалар, кунаклар! Исәнмесез!

Без бүген сезнен белән бергәләшеп “Сөмбелә”бөйрәмен үткәрергә җыелдык!

Мы сегодня собрались на праздник Сөмбелә - праздник урожая. Его отмечают в день осеннего равноденствия, когда день и ночь уравниваются. В давние времена, когда урожай был убран, осенняя посевная закончена - люди устраивали этот праздник. Хозяйкой праздника была девушка по имени Сөмбелә. Ее выбирали из числа красивых, озорных,острых на язык девушек , переодевали в Сөмбелю, выводили на площадь и там задавали ей вопросы. Например, «топор или шило?». Если она скажет «топор», то полагали, что осень будет холодная — лед можно будет разбивать только топором. Если ответ был «шило», то ожидалось, что осень будет относительно теплой — лед можно будет разбить и шилом. К её словам прислушивались даже старики и аплодировали со словами «юравың юш булсын», т. е. пусть твое гадание осуществится. Сөмбелә должна была иметь светло-желтые волосы, потому что она символизировала осень, колосья.

Давайте и мы с вами отметим этот праздник в нашем уютном зале и позовем на наш праздник Сөмбелю. (стук в дверь) Ой, а кто же это стучится в нашу дверь? (Влетает птица с письмом, отдает его ведущему.)

Давайте, ребята прочитаем письмо:

”Праздник ваш никогда не начнется, и Сөмбелә к вам не вернется!

Скучно мне в лесу одному, к вам ее я не пущу!

Вам спешу передать привет! Думали-меня уж нет?

Шурале еще живой! Что?! Не справились со мной?”

Ведущий:

Ребята, что же нам делать?

Ведь праздник без Сөмбели не начать,

кого на помощь нам позвать?

К ведущей подбегает мальчик Батыр.

Батыр:

Не переживайте!

Шурале я обхитрю,

К вам Сөмбелю приведу!

И помогут мне друзья

Только медлить мне нельзя!

Ведущий: Спасибо тебе, Батыр! Отправляйся в путь дорогу. Удачи тебе. Будут трудности, зови друзей и они тебе обязательно помогут.

(Батыр идет по воображаемому лесу и читает стихи «Яфрак бәйрәме” Ләбиба Лерона.)

Сары, сары, сап-сары

Агачның яфраклары.

Җил исә, ява яфрак —

Көзнең матур чаклары.

Оча яфрак, уйный яфрак,

Һаваларда әйләнеп.

Бүген, бүген, бүген, бүген

Яфракларның бәйрәме!

Дети исполняют песню «Алтын көз» (муз. А. Батыршина, сл. З. Нури).

Девочки исполняют под лирическую татарскую мелодию танец с листьями. Батыр любуется этим танцем.Вдруг музыка становится тревожной:навстречу Батыру выбегает волк.

Волк:

Сам обед ко мне идет!

Вот сегодня мне везет!

Съем тебя!...

Батыр:

Ты не спеши!

Лучше мне ты помоги!

Шурале знаком тебе?

Сөмбелә у нас в беде!

Держит он ее взаперти,

Мне дорогу не найти!

Волк:

Ладно, ладно, помогу!

За просто так-я не могу!

Должен ты меня развлечь

и стихи мне здесь прочесть!

Батыр :

Здесь помогут мне друзья,

Ну, ребята, выходите!

Волка тут развеселите!

Дети читают стихи.

1. Күрәмсез, дусларым, көз килде тышта;

Озак тормас, килер ак тунлы кыш та.

Китә башлады бездән инде кошлар;

Алар бездән ерак җирләрдә кышлар.

(Габдулла Тукай.)

2. Җилдә назланып оча

Алтын , сары яфраклар.

Сокланмый мөмкин түгел,

Бигрәк матур шул чаклар.

3. Яңгыры явып торсын,

Көннәре суык булсын,

Мин барыбер яратам,

Мин көзләрне яратам.

4. Кояш та сүрән генә

Күзәтә көзге ямьне.

Тезелеп кошлар китә,

Ә шулай да көз ямьле.

5. Көз һаман рәсем ясый

Төрле төсләре белән.

Сөендерә, куандыра

Мул уңышлары белән.

Волк:

Как красиво вы стихи читаете

И татарский язык хорошо знаете!

Сам,, рәхмәт” скажу я вам,

Моим новым друзьям!

Ты,Батыр,вперед иди,

Доброго тебе пути!

Батыр:

Рәхмәт, дустым!Приходи к нам на праздник!

(Идет Батыр дальше. На пути встречает «Уңыш» бабая.)

Батыр:

Исәнме, бабай! Исәнме!

Давно тебя я не видал!

Уңыш бабай:

Батыр! Исәнме! Хорошо,

Что здесь тебя я повстречал!

Я тут урожай собрал.

Все в корзину побросал.

Непорядок!Знаю я!

Да спина заболела моя,

Поэтому помощь нужна мне твоя.

Не останусь я в долгу,

Тебе подарок подарю!

Батыр:

Уңыш бабай, ты подарков не дари,

лучше Сөмбелю найти помоги.

Знаешь, где живет Шурале?

Уңыш бабай:

Ладно, помогу тебе!

Батыр: Друзья мои, помощники! Давайте поможем дедушке (зовет детей). Уңыш бабай: Вот-вот посмотрим, что же здесь есть. (Показывает овощи и фрукты. Дети должны назвать фрукт или овощ на татарском языке.) Так-так, в овощах и фруктах разбираетесь, значит сможете все правильно разложить. (Во время игры звучит татарская мелодия в быстром темпе.)

Игра-аттракцион «Рассортируй овощи и фрукты по корзинам»

Уңыш бабай:

Менә рәхмәт. Помогли.

Ну, Батыр, теперь иди

прямо, прямо по дороге!

Не сворачивай с пути!

Батыр: Рәхмәт. Сау бул, Уңыш бабай.

(Батыр идет дальше. Вдруг он видит девочку. Она сидит и плачет. Он подходит к ней.)

Батыр: Девочка, ты почему плачешь? И как тебя зовут?

Девочка: Меня зовут Айсылу. Я заблудилась, поэтому и плачу.

Батыр: Не плачь, Айсылу. Это горе, не беда. А пойдем со мной спасать Сөмбелю. Хитрый Шурале спрятал ее о нас, а без нее мы не можем праздник начать. Вдвоем будет веселее.

Айсылу: Пойдем (замечая воображаемые капли дождя). Ой!

Батыр, безгә артыбыздан

Шыбыр-шыбыр кем дәшә?

Батыр: Кем дә дәшми, көзге яңгыр

Зонтик белән сөйләшә. (Мәрзия Фәйзуллина.)

Под музыку выходят девочки с зонтиками. Один зонтик отдают Батыру и Айсылу, они прячутся под ним.

Исполняется танец с зонтиками под песню «Кулчатыр».

Дождь кончается, Айсылу с Батыром идут дальше и приходят к дому Шурале.

Батыр:

Шүрале! Шүрале!

Тату, дус булыйк әле!

Отпусти Сөмбелю-осень,

Очень, очень тебя просим!

Шурале:

Ха-ха-ха!Ха-ха-ха!

Шул кирәк сезгә!

Айсылу:

Ты же не такой плохой,

В сказке –Шурале другой!

Что захочешь, все проси!

Только Осень отпусти!

Шурале:

Ладно, ладно! Буду добрым я,

Если поиграете со мной, друзья!

Батыр: Я думаю, ребята нам с удовольствием в этом помогут.

Дети исполняют песню «Шүрәле» (З.Хөснияр сүзлөре,З.Гыйбадуллин көе.)

Дети играют с Шурале в игру:

”Син уртада, без кырыйда,

Әйләнәбез, Шүрәле.

Син нишләсең, ни кылансаң,

Шуны эшләргә була. (Шурале показывает различные фигуры, дети повторяют.)

Шурале: Балалар, мин сезгә начарлык иттем, ә сез миңа яхшылык белән җавап кайтардыгыз!

Вы меня развеселили,

И мне очень угодили!

Сюмбелю я вам верну,

У вас прощенья я прошу!

Под музыку выходит Сөмбелә.

Батыр с Айсылу подбегают к Сөмбеле, обнимают ее и ведут в центр зала.

Батыр:

Сөмбелю вы все встречайте,

Праздник дружно начинайте!

Шатлык булып бакчабызны

Гөлгә күмдең, Сөмбелә,

Безнең матур җырыбызга

Син дә кушыл, Сөмбелә!

Дети исполняют песню “Сөмбелә” Г. Зәйнәшева сүзләре, М. Шәмсетдинова көе.

Сөмбелә дип матур исем

Кушты икән кем генә?

Сөмбел гөлдән өзлеп тешкән

Чәчәк кебек Сөмбелә.

Сөмбелә, Сөмбелә,

Сөмбел гөлдән өзлеп төшкән.

Чәчәктер ул ,кем белә?

Әткәсенә, әнкәсенә

Ул күз карасы кебек.

Гөл арасында сайраган

Былбыл баласы кебек.

Сөмбелә, Сөмбелә,

Гөл арасында сайраган

Былбылдыр ул,кем белә?

Чәчәк кебек сөйкемле ул,

Былбыл кебек моңлы ул.

Таң аткач та сүнми торган

Йолдыз кебек нурлы ул.

Сөмбелә, Сөмбелә,

Таң аткач та сүнми торган

Йолдызлар ул, кем белә?

Ведущий:

Сагынып көткән, зарыгып көткән

Сөмбелә килеп җитте,

Чәчәкле, җиләкле җәйләр

Инде үтте дә китте.

Сөмбелә, Сөмбелә

Бәйрәмебез түрендә,

Алтын чәчле гүзәл кыз ул—

Уңыш кызы Сөмбелә.

Здравствуй Сөмбеля. Мы тебя очень ждали и целый год по тебе скучали.

Сөмбел: Исәнмесез, балалар! Исәнмесез, кунаклар!

Я - Сөмбелә. К вам пришла, праздник осенний вам принесла.

Ребенок:

Исәнме, Көз, алтын көз,

Безне сагынып килдеңме?

Агачларга куакларга

Сары чуклар элдеңме?

Сөмбелә:

Саумы, якын дусларым,

Сезне сагынып килдем мин,

Сезгә матур көннәр дә

Уңыш та китердем мин.

Дети исполняют песню-хоровод ”Көз җыры”.

Балалар: Көз, көз, әйт әле?

Кәрзинеңдә ниләр бар?

Сөмбелә. Кәрзинемдә кыярлар,

Помидор һәм алмалар.

Балалар. Көз, көз, әйт әле?

Кәрзинеңдә ниләр бар?

Сөмбелә. Кәрзинемдә яңгырлар,

Җылы, суык көннәр бар.

Балалар. Көз, көз, әйт әле?

Кәрзинеңдә ниләр бар?

Сөмбелә. Кәрзинемдә кызыл, матур

Алтын, матур төсләр бар

Сөмбелә:

Бик матур җырлыйсыз икән, балалар. Хәзер бераз ял итеп алсак та була. Сынап карыйм әле, үзегез турында табышмаклар беләсезме икән? А сейчас я вам загадаю загадки.

1. Җир астында алтын казык,

Без аны алдык казып. (кишер)

2. Үсеп утыра бер чүлмәк,

Өстенә кигән йөз күлмәк. (кәбестә)

3. Үзе йомры—ай түгел,

Төсе сары –май түгел,

Койрыклы—тычкан түгел. (шалкан)

4. Йодрык-йодрык булып үсә

Алма кебек кызарып пешә,

Үзе матур, аны кем әйтер? (помидор)

5. Кечкенә генә сары карт,

Кигән туны биде кат.

Туннарын туныйсың,

Тунаганда елыйсың. (суган)

Балалар, сезнең белән бик күңелле икән. Әйдәгез, уйнап алабыз. Поиграем в музыкально-хороводную игру «Бар матур бакча» («Есть красивый огород».)

Бар матур бакча

Анда үсә кишер (дети идут по кругу)

Менә шундый кишер зур (поднимают руки)

Менә шундый кечкенә (приседают)

Кишер, кишер кил әле

Биеп, биеп кит әле (хлопают)

Игра продолжается со всеми изученными овощами.

Ведущая предлагает детям сесть на стульчики.

Ведущий:

Спасибо осени за все её щедроты,

Спасибо хлеборобам за работу –

Трудились на полях они на славу!

Еще богаче стал любимый край.

Скажите, какое главное богатство осени?

Дети: Икмәк, хлеб.

Сөмбелә. Дөрес, балалар. Иң тәмле, иң кирәкле ризык ул – икмәк. Правильно, дети. Самый дорогой подарок осени – хлеб. Не зря в народе говорится «Ипи, төз – якты йөз».

Дети читают стихотворение Р.Миннулина «Икмәк булса»

1. Ипи басуда үсә,

Аннан амбарга күчә.

Аннары мичтә пешә,

Кызарып мичтән төшә.

2. Шуннан килә өстәлгә

Безгә куәт өстәргә.

Ипи булса табында

Булдырам мин барында.

3. Һәркемгә ипи кирәк

Һәркөнне ипи кирәк.

Шуңа күрә игенчене

Хөрмәт итәргә кирәк.

Ведущий: Матур бер җыр тыңлыйсың киләме, Сөмбелә?

“Икмәк кадере” җыры башкарыла. (Ф. Рәхимкулова сүзләре, К. Әһлиуллин көе.)

Сюмбеля: Бик матур җырлар өйрәнгәнсез, балалар, рәхмәт сезгә.

Ипи, өстәлгә килгәнче, никадәр ю л үтә, никадәр хезмәт сорый. Хлеб-всему голова! Икмәк булса, җыр да була, диләр. Җыр булган җирдә оста биюче дә табыла.

Дети исполняют танец с колосьями. (Песня“Чайкала иген кырлары”.)

Ведущая: Спасибо тебе, Сөмбелә, за праздник! Нам очень понравилось! И поэтому мы приготовили для тебя подарок.

Дети выносят поделку, сделанную своими руками. Сөмбелә благодарит за подарок.

Сөмбелә:   Күңелле булды кичә

Мичтә бәлешләр пешә,

Хәзер инде ял итик,

Бергәләп чәйләр эчик!

Ведущий:  Сау бул, Сембелә!

Яз житкәч, Нәуруз бәйрәмендә сине көтеп калабыз.

Эй,Сөмбелә, Сөмбелә,

Сембеләне кем белә?

Сөмбеләне шулар белә –

Кем эшенә өлгерә.

Мул уңышлы көзге бәйрәм

Хәркемне сөендерә.

Дети возвращаются в группу, где проходит чаепитие вместе с героями праздника.

 

Список используемой литературы:

1. “Балачак аланы” (“На поляне детства”). Закирова К.В. Хрестоматия для воспитателей детских садов и родителей. Казан: РИЦ, 2011. — 560 б.

2. Закирова К.В.,Мортазина Л.Р” Балачак –уйнап-көлеп үсәр чак.”Балалар бакчасында уеннар.Балалар бакчасы тәрбиячеләре hәм физкультура

инструкторлары өчен методик кулланма. Казан. Редакционно-издательский центр, 2012. – 192 б.

3. Гарафиева Г.З. Сөмбеләне кем белә? Казан, 2003.

4. Шаехова Р. К.Региональная программа дошкольного образования.

Төбәкнең мәктәпкәчә белем бирү программасы. – РИЦ,

2012. – 208 с.

5. От рождения до школы. Основная общеобразовательная программа дошкольного образования / Под ред. Н. Е. Вераксы, Т. С. Комаровой, М. А. Васильевой. - М.: МОЗАИКА-СИНТЕЗ, 2010. - 304 с.

Ссылки на оn-line cтатьи:

Хусаинова Н.Р.Татарские национально-календарные праздники и игры.

http://www.pandia.ru энциклопедия знаний.

Э. Ризаева. Сценарий татарского праздника «Сюмбеля». http://www.maam.ru/ международный образовательный портал.